Bohater to nie autor, autor to nie bohater

Od kilku dni obserwuję dyskusję, jaka toczy się na popularnej stronie na Facebooku. Dyskusja to właściwie za mało powiedziane, zdecydowanie bliżej jej do kłótni, jeśli nie awantury, wspieranej gromkimi okrzykami fanów strony, którzy... nie bardzo wiedzą, o co chodzi, ale nie przeszkadza im to wyrazić swojego zdania w w komentarzach: „Brawo!”, „Popieram”, „Tak trzymać!”. No i zrobiła się farsa. O co poszło? O recenzję książki, zamieszczonej na tejże stronie. Autorce powieści "Państwo Tamickie" zarzucono promowanie przedmiotowego traktowania zwierząt.

Każdy, kto mnie zna, wie, że kocham zwierzęta, zwłaszcza te psowate. Ich dobro bardzo leży mi na sercu, dlatego zainteresowała mnie ta sytuacja. Śledzę stronę KZK od dawna, szanuję redakcję, podziwiam ich zaangażowanie zarówno w promowanie literatury, jak i w... pomoc zwierzakom. Ludzie tworzący KZK to psiarze i kociarze. Organizują licytacje książek na rzecz schronisk i wspomagają poszukiwanie domów dla bezdomnych czworonogów. Dlatego, gdy zobaczyłam, co się dzieje, pomyślałam, że coś musi być na rzeczy, bo redaktorzy nie rzucaliby przecież słów na wiatr. Postanowiłam więc przeczytać tekst, który stał się jabłkiem niezgody. Konkretnie chodzi o jeden rozdział powieści Joanny Łukowskiej, w którym to opisana jest historia psa, który zostaje adoptowany przez młode małżeństwo. Kiedy kobieta zachodzi w ciążę, zwierzę zostaje uznane za zagrożenie dla dziecka. Pojawiają się opisy chorób odzwierzęcych, przypadki ugryzień, etc. W efekcie małżeństwo oddaje je do schroniska. Przeczytałam ten rozdział. Jest bardzo smutny, dla kogoś, kto kocha czworonogi, to jest ciężka lektura. Mnie się mało serce nie rozerwało. Jednak nie odczuwam oburzenia. Widzę tu grę emocji, autorka prowadzi nas przez historię Homka (tak nazywa się piesek), stopniowo wzbudzając naszą sympatię do zwierzaka. Łukowska „kręci kamerą”, raz obserwujemy zdarzenia z punktu widzenia ludzi, raz z perspektywy Homka. Ten tekst nie promuje przedmiotowego traktowania zwierząt – wprost przeciwnie. Autorka jasno pokazuje, jaką krzywdę wyrządzono Homkowi, ale sama tego nie komentuje. Nie potępia, ale też nie popiera. Pozostawia czytelnikowi pole do wyciągnięcia własnych wniosków, jednocześnie opisując krzywdę psa w taki sposób, że nie ma wątpliwości, jakie te wnioski powinny być. Jest to tak oczywiste, że naprawdę dziwię się, jak można to źle zrozumieć...

W mojej debiutanckiej powieści umiera pies jednego z bohaterów, otruty przez człowieka. Ciężko mi było to opisać, bo przed oczami miałam ciągle moją Lunię, ale było mi to potrzebne do ukazania pewnych ważnych dla mnie kwestii w książce. Więc uśmierciłam psa. Czy to oznacza, że popieram otruwanie psów?

W jednym z popularnych ostatnio kryminałów, mamy bezwzględnego gangstera, który brutalnie morduje ludzi. Czy to oznacza, że autorka popiera zabijanie i namawia czytelników, by sami mordowali? No błagam!

Autor to nie bohater! Nie można utożsamiać wypowiedzi ani zachowań fikcyjnych bohaterów z autorem książki! Autor jest obserwatorem, który pokazuje, co podpatrzył w społeczeństwie. I nie musi tego komentować. Czy opisując zabójstwo w kryminale, pisarz musi zaznaczyć, że to jest złe, złe, złe, bardzo złe? Bo inaczej czytelnik pomyśli, że oto przedstawiono mu wzór do naśladowania? Ludzie, błagam.

Nie wiem, jak ten konflikt się rozstrzygnie, mam nadzieję, że obie strony dojdą do porozumienia. Tekst Łukowskiej, przynajmniej ten jeden rozdział, który przeczytałam i o który toczy się spór, nie tylko nie promuje bezdusznego traktowania zwierząt, ale wręcz go piętnuje. Autorka nie opatrzyła historii Homka swoim komentarzem, bo zaufała, że jej czytelnicy to osoby empatyczne, które będą potrafiły wyciągnąć jedyne możliwe wnioski.

A.T.