Czy jestem za młody, by pisać? - Piotr Olszówka

                            

Tytułowe pytanie pada dość często. Trzeba sobie uczciwie powiedzieć, że pisarz jest od pisania swoich historii a nie od zachęcania ewentualnych debiutantów do potencjalnej twórczości - zatem zupełnie naturalna jest odpowiedź: "Jak masz wątpliwości, to nie pisz i nie zawracaj głowy".
Zarazem jest to odpowiedź okrutna - ostatecznie pyta człowiek potrzebujący pomocy. Zanim się go odeśle do diabła - wypada pomóc choć trochę... w końcu każdy piszący kiedyś zaczynał.
Ale uwaga: człowiek, który zdecyduje się pisać i publikować - oddaje swoje intymne myśli przypadkowym i obcym osobom, które bardzo często dobiorą się do nich bez sentymentu. Odporność jest pisarzowi potrzebna bardziej niż ten mityczny talent - brak talentu nie prowadzi do załamania psychicznego.
Aby potencjalni pisarze, którzy zechcą skorzystać z poniższych porad, mogli rozwinąć sobie tę odporność chociaż trochę - ujmę temat nieco złośliwie. Pamiętajcie, że na pewno spotkacie o wiele bardziej przykrego czytelnika, przynajmniej jednego na stu.
Zatem od początku: co to znaczy "za młody", co jest potrzebne, żeby pisać, od czego właściwie są pisarze i co się kryje za tytułowym pytaniem... A raczej: co w tym pytaniu może zobaczyć obcy człowiek nagle poproszony o opinię?
Starość teoretycznie powinna pociągać za sobą dojrzałość i doświadczenie. Nie zawsze tak jest, ale tego się właśnie spodziewamy - czyli człowiek stary wedle oczekiwań powinien być lepszym pisarzem niz młody. Chciałoby się przyjąć, że można być za młodym, ale nie za starym. To teoria, w praktyce człowiekowi staremu często wyobraźnia nie służy a do tego w wieku podeszłym często już się nie chce wielu rzeczy i to jest właśnie wskazówka: jeśli już nie chce się nam pisać, to znaczy, że jesteśmy za starzy i nie warto zawracać głowy sobie i innym tym tematem. Ale człowiek, któremu się nie chce - zazwyczaj nie pyta o radę.

Skoro pytamy, czy nie jesteśmy za starzy, to znaczy, że nie. Po co się tym martwić?
Ale co z byciem za młodym w takim razie?
Pisanie wymaga pewnej dojrzałości - nie tyle w sensie wieku czy życia, co po prostu dojrzałości do pisania. Chris Paolini zaczął poważnie pracować nad Eragonem w wieku piętnastu lat - chociaż dzieło nie należy do wybitnych, jednak możemy przyjąć, że autor właśnie wtedy dojrzał do twórczości. Dla odmiany wśród pisarzy, których znam osobiście, wielu jest w wieku poważnym, a zaczynali pisać na emeryturze - jednakże mają oni wyobraźnię żywą i aktywną a fantazję bujniejszą niż niejeden dwunastolatek. Przykłady można mnożyć długo, bo dojrzałość do pisania nie ma wiele wspólnego z datą urodzenia, chociaż życiowa dojrzałość pomaga w samej pracy pisarza: pozwala patrzeć na siebie i swój "wyrób" z dystansem i krytycyzmem. Ale gdzie nie pomaga życiowa dojrzałość?
Tylko po czym w takim razie poznać, że dojrzeliśmy do pisania? To akurat jest bardzo łatwe: jeśli od napisania swojej opowieści nie możemy się powstrzymać, to znaczy, że już trzeba to zrobić.
Może nasz tekst zachwyci czytelników a może pojadą po nas jak Małysz po skoczni - to już kwestia dojrzałości naszego warsztatu. Jeśli na pisaniu nam zależy, to będziemy go rozwijać. Jeśli nie - wycofamy się po pierwszej próbie. Warto pamiętać, że dojrzałość warsztatu, a dojrzałość do pisania to dwie różne rzeczy. Pierwszą możemy, a raczej: musimy wypracować. Druga przychodzi z całego naszego życia - nie przeszkadza, jeśli to życie było jeszcze stosunkowo krótkie, byle nie udawać starszego i mądrzejszego niż się jest.
Inaczej mówiąc - lepiej jest pisać o rzeczach, które się rozumie. Doświadczenia macierzyńskie wymyślone przez faceta czy trzynastoletnią dziewicę mogą mieć mnóstwo wdzięku, ale będą na swój sposób śmieszne, a czasami straszne. Młody (albo młodociany) pisarz powinien stale mieć przed oczami hasło: GADAŁ ŚLEPY O KOLORACH. To oszczędza wiele przykrości i upokorzeń.
Tych ostatnich oszczędzi nam umiejętność pisania, czyli dojrzałość warsztatowa. I od razu mówię z własnego doświadczenia: na to nigdy nie jest się za młodym, im wcześniej człowiek zacznie pisać, tym więcej będzie miał czasu na naukę. Ja sam zacząłem wymyślać swoje historie około dwunastego roku życia, na szczęście nie przyszło mi do głowy, żeby je jakoś utrwalać i nie mam w związku z tym powodu, żeby się ich wstydzić. Dzięki temu, że przez cały czas ćwiczyłem, nauczyłem się nieźle pisać na długo przed pierwszym dobrym pomysłem na fabułę. W moim wypadku dojrzałość warsztatowa wyprzedziła gotowość do opowiadania. Sytuacja odwrotna jest dla piszącego bardzo trudna, dlatego każdy powinien pisać jak najwcześniej i jak najintensywniej rozwijać warsztat. Obejmuje to też analizę dzieł mistrzów. Jeśli zamierzamy pisać romanse, bo akurat je lubimy, to wcale nie znaczy, że niczego nie nauczymy się od Mickiewicza czy Cervantesa. Dawni mistrzowie przetrwali w pamięci po pięćset - tysiąc lat dlatego, że na to zasłużyli, a zatem patrzmy, jak to się robi? Warsztatu można nauczyć się tylko poprzez samodzielną analizę najlepszych osiagnięć.
Wreszcie ostatnia kwestia, która pomoże nam się określić: po co są pisarze? Co robią, co jest ich zadaniem?
Ano pisarze są od wymyślania opowieści, która zrobi wrażenie na czytelnikach. Pisząc - skupmy się na zwykłym czytelniku, jakiego chcemy poruszyć, a nie na kolegach po piórze czy krytykach. Jest na świecie dość bestsellerów, które nie przypadły do smaku literatom - piszmy więc najlepiej, jak uważamy za stosowne. To czytelnicy są jedynymi sędziami, którzy nas obchodzą. Piszmy dla ludzi, których lubimy. Ci pozostali i tak nie docenią.
A co ze wsparciem od starszych kolegów po piórze?
Udzielanie porad kolegom o mniejszym doświadczeniu dla pisarza jest funkcją wtórną i trochę daremną. Daremną, bo każdy sam układa swoją opowieść i nikt tego za nas nie zrobi, to czynność wyjątkowo osobista i niepowtarzalna. Można pomóc w nauce pisarskiego rzemiosła, ale nauczyć się tego każdy musi osobiście. Z pomocą albo bez - nieważne. Ważne, że na własny rachunek.
Dlatego nie należy mieć żalu do pisarza, który odmówi udzielania porad. Ostatecznie nauczyciel odpowiada za ucznia - a kto by chciał odpowiadać za coś, na co nie ma wpływu?
Prosząc o pomoc pamiętajmy o tym, że prosimy o część doświadczenia, które może do naszych potrzeb nie pasować, człowieka, który nie ma obowiązku odpowiadać za nasz rozwój, w czasie, który jest za krótki, by realne doświadczenie przekazać.
Jeśli chcemy obcego czlowieka zapytać o siebie - zastanówmy się najpierw: skąd on może o nas wiedzieć cokolwiek? Co my samy wiemy o sobie? Taka odpowiedź jest niezłym, a przy tym naszym własnym, tworzywem literackim.
Warto też wtedy zastanowić się, czy pytamy, bo chcemy wiedzieć (a, jak wyżej była mowa, niewiele się dowiemy), czy też chcemy aby odpowiadający nas utulił, otoczył opieką, troską i zrozumieniem... Tylko dlatego, że jego wyobraźnia do nas przemówiła. Czyli: szukamy wiedzy o sobie czy mamusi?
Pamiętajmy, że opowiadanie bajek, to jeszcze nie rodzicielstwo. Nie szukajmy u literatów tego, czego szukają dzieci u rodziców.
Przypomnę wywód Kartezjusza: Wątpię, więc myślę. Myślę, więc jestem.
Jeśli wątpimy w naszą zdolność do pisania - użyjmy zwątpienia jako materiału. Pisanie jest drogą, na którą się wchodzi a po jakimś czasie z niej schodzi. Dojrzewanie i przemijanie jest częścią zawodu. Zwątpienie również.
W tym zawodzie nie wątpią tylko głupcy i grafomani, jednakże oni nie czują potrzeby pytania o cokolwiek. Za to potrzeba pytania powinna nas skłaniać do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi.


Dyskusja:


Co sądzisz o tym artykule? Czy można być za młodym, by pisać? Kiedy jest się dojrzałym do pisania? Jak postrzegasz swoje "młode" teksty?